Als ondernemende bewonerscollectieven tot een formele status willen komen, kan het lastig zijn een geschikte rechtsvorm te kiezen. Hieronder een beknopt overzicht van de mogelijkheden.

Vereniging met volledige rechtsbevoegdheid
Groeit het budget, krijg je voorschotten voor te leveren prestaties, moet je vergunningen aanvragen of gaat er betaald personeel aan de slag? Dan worden de risico’s voor bestuursleden vaak te groot. Je kan bij de notaris de vereniging alsnog omzetten in een met volledige rechtsbevoegdheid. Bestuursleden lopen geen risico, zolang ze zich aan de spelregels houden. Dat geldt ook voor de volgende rechtsvormen.

Vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid
De corporatie wilde niet op een privérekening storten en het buurtcomité wilde niet te veel gedoe. De oplossing was een vereniging ‘met beperkte rechtsbevoegdheid’. Democratisch, want de algemene ledenvergadering beslist uiteindelijk. Voorbeeldstatuten vind je op internet. Pas deze aan, stel ze vast in een oprichtingsvergadering en benoem de bestuursleden. Meld de vereniging aan bij de Kamer van Koophandel (www.kvk.nl). Daarna open je met het registratiebewijs een bankrekening. De bestuursleden zijn hoofdelijk aansprakelijk. Deze rechtsvorm is goedkoop en als enige zonder notaris te regelen.

Stichting
Komen de meeste verenigingsleden niet opdagen? Of verstoren wisselende meerderheden de continuïteit? Kies dan de stichtingsvorm, waarin het bestuur alle zeggenschap heeft en slagvaardiger is. In de statuten kun je bestuursmacht wel beperken, bijvoorbeeld door externe voordracht van bestuursleden. Een stichting heeft een maatschappelijk doel. Een eventueel overschot moet besteed worden aan het eigen doel (dit geldt ook voor een vereniging).

Coöperatie
Drijft de vereniging een onderneming die de leden voordeel of winst moet opleveren, dan kies je voor een coöperatie. Gezamenlijke inkoop met korting geeft ook voordeel, maar is dat eenmalig (bijvoorbeeld zonnepanelen), dan drijf je geen onderneming. Kies in dat geval voor een vereniging. Vrijwilligers, personeel in loondienst en ZZP-ers kunnen lid zijn van de coöperatie.

Gecombineerd
Je kunt ook rechtsvormen combineren. Een voorbeeld. Inwoners tilden zelf het Multifunctioneel Centrum Oostwold van de grond om dorpsvoorzieningen te behouden. De stichting maakte plannen met de gemeente en beheert het gebouw. De dorpswinkel daarin is een coöperatie die, met uitzondering van de bedrijfsleider, draait op vrijwilligers. Inwoners zijn lid en nemen een aandeel van 99 euro om te kunnen investeren. Diverse recreatieve verenigingen gebruiken nu het centrum. Je kunt rechtsvormen combineren door verenigingen bestuursleden voor de beheerstichting te laten voordragen.

Enige tijd na aanmelding bij de KvK ontvang je een vragenformulier van de Belastingdienst om na te gaan of je loonbelasting, BTW en/of vennootschapsbelasting moet afdragen. Daarbij kijkt de fiscus niet zozeer naar de rechtsvorm, maar naar de activiteiten die je ontplooit en of er bedrijfsactiviteiten worden uitgeoefend. De keuze van rechtsvorm is verder van betekenis voor de beeldvorming: “de eigen groep”, “maatschappelijk” of “commercieel”. Dat laatste geldt naast de coöperatie ook voor de besloten vennootschap (BV). Zie daarvoor verder de brochure van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Meer informatie? Kijk op www.kvk.nl  of www.notaris.nl.