‘We willen in Apeldoorn duurzame energie opwekken en deze lokaal opgewekte energie leveren aan Apeldoorners. Daarmee creëer je optimale verbondenheid en betrokkenheid’, zo vertelt Michael Boddeke, directeur van deA, duurzame energiecoöperatie Apeldoorn. Boddeke was tot 2010 wethouder in Apeldoorn met milieu en duurzaamheid in zijn portefeuille.

‘Destijds stelde ik me al de vraag hoe je de verduurzaming van de stad effectief en een beetje snel vorm zou kunnen geven. Er gebeurde al heel wat in en om de stad, maar dat was allemaal los zand, het schoot niet op. Het idee was om vanuit de gemeente een lokaal duurzaam energiebedrijf op te richten, samen met maatschappelijke partners, om zo massa, volume en vaart te creëren. Helaas sneuvelde dit plan na de raadsverkiezingen van maart 2010. Samen met een aantal betrokkenen, waaronder een woningcorporatie en een bank, besloot ik eind 2010 het idee weer op te pakken. Ons kerndoel: duurzame energie van en voor Apeldoorn.’

Bedrijfsmatig opereren in een coöperatie

‘Dat “van en voor” hebben we na lang delibereren de vorm van een coöperatie gegeven. Je denkt bij zo’n initiatief al gauw aan een vereniging, met leden en een democratische besluitvorming. Maar wij wilden van meet af aan ook bedrijfsmatig opereren en dan is een coöperatie – een vereniging die tegelijk een onderneming is en met leden die ook eigenaar zijn – de ideale rechtsvorm.’

‘We wilden ook niet wachten op zaken als wetswijzigingen, dus besloten we te beginnen met zonnepanelen, binnenkort ook bij scholen, sportverenigingen en een aantal complexen met huurwoningen. Je hoeft daarvoor overigens geen lid te zijn van deA: alle Apeldoorners kunnen panelen van ons krijgen. Maar om ons ideaal te realiseren, beseften we, moet je ook “gewoon” duurzame energie kunnen leveren. Daarmee krijg je binding met je klanten en het is bovendien interessant voor je verdienmodel. Samen met onze partner Greenchoice leveren we inmiddels aan ruim 130 huishoudens uit Apeldoorn energie. Die energie krijgen we van producenten “op fietsafstand” van de stad: de Veluwse Afval Recycling (VAR) wint energie uit de vergisting van GFT-afval, Waterschap Vallei en Veluwe uit de vergisting van rioolslib en een kalvermesterij uit Uddel uit mestvergisting. Al met al genoeg energie voor ruim vierduizend huishoudens! Wij garanderen onze klanten duurzame energie, opgewekt in Apeldoorn, via de zogenaamde garantie-van-oorspronggroencertificaten.’

Plannen en kansen

‘Met het recente Energieakkoord kunnen we als coöperatie op nog meer plekken energie gaan opwekken. We denken ook al over windturbines en zijn op zoek naar geschikte locaties. Omdat Apeldoorn achter de bergen van de Veluwe ligt, moet dat wel een grote turbine worden! We hebben hier ook stadsverwarming: samen met Alliander gaan we dit net uitbreiden en de eerste stap is het leveren van duurzame warmte aan een viertal flats. Plannen en kansen genoeg dus.’

Leerproces

‘Als je vraagt naar “lessons learned”: Je moet van tevoren goed nadenken wat je wil, hoe je dat wil, welke rol de leden kunnen en moeten spelen, enzovoort. En neem de tijd. Om draagvlak te creëren, begonnen wij met het aanbieden van een aspirant-lidmaatschap voor 25 euro, waarmee deelnemers konden aangeven het plan te steunen. Bij een minimum van 600 deelnemers zouden we starten. We begonnen na nummer 550... En dan merk je dat het veel langzamer gaat dan je zou willen. Nu, een jaar na de feitelijke oprichting van deA, zijn er pas 300 mensen echt lid van de coöperatie! Dat is voor mij persoonlijk de belangrijkste les die we leren: dat het steeds net even langzamer gaat dan je eigenlijk zou willen. En dat je moet volhouden, ook als het tegenzit.’

Platform e-Decentraal

Initiatiefnemers van zeer uiteenlopende pluimage bundelden in juni 2011 hun krachten: van lokale initiatieven tot banken en van instellingen tot energieleveranciers. Samen vormen zij de Vereniging Federatie e-Decentraal. Alle rechtspersonen die aan decentrale duurzame energievoorziening werken, kunnen lid worden: (coöperatieve) verenigingen en stichtingen, maar ook bedrijven, gemeenten en woningcorporaties. Er zijn speciale werkgroepen rond regelgeving en financiering; een derde werkgroep is belast met kennisdeling over best practices.

Bij wet- en regelgeving ging en gaat het vooral om de gas-, warmte- en elektriciteitswetten, inclusief de bijkomende fiscale regelgeving rond zelflevering en saldering (teruglevering aan het net). Om projectfinanciering rond te krijgen is een degelijk businessplan nodig, met aandacht voor organisatievorm en -inrichting, een goed bestuur, risicomanagement en degelijke financieringsconstructies.

Dorpen maken winst met energie

Bart Jan Krouwel, die tot 1 januari 2012 voorzitter was van de Federatie: ‘Steeds meer gebruikers willen zelf energie opwekken, maar de regelgeving gaat nog steeds uit van het klassieke model van vergunning, levering en belastinginning. Diederik Samsom verzuchtte (in een vroeger leven) eens: “Iedereen mag sla uit zijn volkstuin eten, maar eigen duurzame energie opwekken, daar moet je ineens allerlei belastingen over betalen!”’

‘Gelukkig waren er initiatieven die snel en professioneel van de grond kwamen, zoals Thermo Bello, TexelEnergie en Grunneger Power. De meeste initiatieven zijn niet toevallig coöperaties. We leerden ook veel van het buitenland. In Duitsland en Oostenrijk zijn er inmiddels dorpen die als collectief zóveel energie opwekken dat zij hun overschot verkopen en winst maken! Ons algemene advies is: maak eerst een degelijk plan. En ga na of er in de buurt ervaren partijen zijn waarmee je kunt samenwerken – zodat je niet alle “fouten” van anderen hoeft te herhalen!’