Overheid en burger, als moeder en zoon
‘Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving’, zei onze kersverse koning in zijn Troonrede. Dat klonk beschaafd en redelijk. Maar het was niet toevallig een passieve zin. Een actieve zin noemt ook de vragensteller: ‘De regering vraagt burgers meer verantwoordelijkheid te nemen.’ Dat klinkt minder aantrekkelijk – en het is makkelijker gezegd dan gedaan.
Verantwoordelijkheid overhevelen: hoe ingewikkeld is dat! Als moeder zeg ik mijn kinderen zo vaak dat ze zelf moeten opletten in het verkeer. Maar ja, als mijn jongste zoontje een kras in een stilstaande auto veroorzaakt, zou het raar zijn als ik de andere kant zou opkijken. Dus dan sta ik de automobilist zelf te woord. Natuurlijk kan ik na afloop nog een hartig woordje met zoonlief spreken, maar als hij zijn schouders ophaalt en gauw over iets anders begint, dan lijkt het er niet op dat mijn aanpak werkt…
Opgroeien
Mijn oudste zoon (10) gedraagt zich uit zichzelf erg verantwoordelijk in het verkeer. Automobilisten die hem onterecht afsnijden en uitschelden, staat hij rustig en beleefd te woord. Ook dan zou ik de andere kant kunnen opkijken. Maar wat voor moeder ben ik dan? Natuurlijk neem ik het voor hem op! Ik vrees dat onze samenleving nog een eeuwigheid moet opgroeien voordat de overheid echt kan loslaten. Toch staan er genoeg voorbeelden van geslaagde burgerinitiatieven in dit magazine. De relatie tussen overheid en burgers is dynamisch. Verantwoordelijkheden kunnen dus verschuiven.
Zwerfafval
Pas geleden nog was ik met andere sociaal ondernemers uitgenodigd door de gemeente om ideeën te vormen over onder meer de aanpak van zwerfafval. De betrokken ambtenaar die de sessie begeleidde, raapte zelf, als betrokken burger, zwerfafval in het park voor haar huis en had gemerkt dat vrijwillig schoonmaken een lage status heeft. ‘Hoe kunnen we het imago van een vuilnisraper opvijzelen?’, was haar vraag. De groep dacht enthousiast mee. De ambtenaar noteerde ijverig alle genoemde suggesties op een vel papier. Daar ging het toch nog bijna mis, zag ik. De ambtenaar zei hardop dat ze graag wilde dat het óns project werd en niet het hare. Maar hoe ze ook probeerde om niet te veel te sturen, de brainstormers richtten zich meer op haar dan op elkaar.
Ambtenaar
Toen de vraag rees wie het idee zou presenteren – een ludieke actie met een expositie van de meest bijzondere prullenbakken – keek iedereen vragend naar de ambtenaar, omdat zij nu eenmaal de stift in haar handen had. Het was daardoor meer háár vel dan het onze. Maar het liep goed af. Uiteindelijk presenteerde een jonge sociaal onderneemster met veel flair ons idee. En dat idee was wel degelijk anders dan de ambtenaar zich had voorgesteld.
Takken is freelance journalist voor onder meer NRC Handelsblad, The Optimist en Oneworld. Daarnaast werkt ze als tekstschrijver en communicatiedeskundige voor ideële organisaties, instellingen en bedrijven die zich actief inzetten voor een mooiere wereld. Ze is gespecialiseerd in Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), sociaal ondernemerschap en duurzame ontwikkeling.
