Niet economisch denken, maar ecologisch doen

De crisis is geweldig. Althans, voor de fondsenwereld. Dat stelt Ignaz Anderson, directeur van de filantropische stichting Iona. ‘Mensen ontdekken dat ze altijd uit zijn geweest op zoveel mogelijk rendement. Nu gaan ze steeds meer met elkaar ondernemen. Hun insteek is niet alleen meer financieel, maar vooral ook sociaalmaatschappelijk.’

Anderson juicht deze ontwikkeling toe. Hij ziet dat de economische crisis de ethische, sociaalmaatschappelijke en duurzame concepten versterkt die al vanaf de jaren tachtig in opkomst zijn. Iona stimuleert deze integrale ontwikkeling. De stichting financiert maatschappelijke initiatieven van derden en zet eigen projecten op.

Verantwoordelijkheid door vermogen
Binnen de thema’s waarop Iona actief is, van landbouw en onderwijs tot gezondheidszorg en architectuur, gaat gemeenschapsdenken een steeds grotere rol spelen. Dat is hard nodig, vindt Anderson. ‘Onze noodzakelijke transitie gaat van economisch risicodenken in een zorgsamenleving naar ecologisch verantwoordelijkheid nemen in een participatiesamenleving. Mensen nemen geen verantwoordelijkheid meer omdat ze een bepaald rendement verwachten, nee: ze nemen verantwoordelijkheid om de zaak zelf. Pas in tweede instantie kijken ze naar het financiële rendement.’ Verantwoordelijkheid nemen kan op verschillende manieren en met verschillende vormen van kapitaal. Anderson spreekt van kapitaal of ‘vermogen’. ‘Kapitaal is meer dan alleen geld: het gaat ook om betrokkenheid, om potentie, om dingen die uiteindelijk op wat voor manier dan ook van waarde kunnen zijn. Dat kun je uitdrukken in geld, maar ook in bijvoorbeeld vrijwilligerswerk. Je hebt zulke vermogens nodig om te kunnen vernieuwen. Dát is geven. Hoewel geefgeld natuurlijk niet overbodig is. De culturele sector heeft het bijvoorbeeld vaak nodig voor start-ups. Door te geven draag je verantwoordelijkheid voor al die dingen die anders niet tot stand zouden komen.’

Publiek-private samenwerking
Daarvoor zijn ooit de vermogensfondsen ontstaan, vervolgt de Ionadirecteur. ‘Stichtingen zijn nodig om thema’s op de publieke agenda te zetten waaraan nog niet voldoende aandacht wordt besteed. De overheid kan aan die initiatieven bijvoorbeeld subsidie verstrekken of ze op een andere manier ondersteunen. Publiek en privaat versterken elkaar, elk vanuit zijn eigen handelingskader. De overheid moet zich bijvoorbeeld houden aan het gelijkheidsbeginsel en ieders stem horen, terwijl fondsen vanuit het vrijheidsbeginsel risico’s kunnen nemen en vrij zijn in hun keuze voor een bepaalde doelgroep. Het publieke is absoluut een kracht, zeker in het vergroten en versterken van initiatieven, maar het private vangt de veelkleurigheid in de samenleving.  -Uit het convenant “Ruimte voor geven”, in 2011 door de overheid en filantropische sector ondertekend, blijkt dat het “geefveld” de vele mogelijkheden voor publiek-private samenwerking herkent en erkent.’

Sociaal rendement
Platforms als dat van Kracht in NL brengen alle stakeholders van maatschappelijke initiatieven samen, van overheid tot fonds en van kennisinstelling tot ondernemer. ‘Als succesvolle ondernemers iets willen terugdoen voor de samenleving kunnen ze dat doen in de vorm van een fonds, bijvoorbeeld op naam van de Ionastichting. Het rendement van geef geld wordt pas op langere termijn zichtbaar, maar het gaat in de geefwereld niet primair om financieel rendement: sociaal rendement is waar het om draait. Initiatiefnemers moeten schenkers in een vroeg stadium bij hun initiatief betrekken en verbindingen leggen. En schenkers hoeven hun investeringen niet terug te verdienen, omdat dat afbreuk doet aan hun eigenlijke doel: het maatschappelijke veld verrijken.’  

Lees ook ‘Ruimte voor geven’, het convenant tussen het kabinet en de sector filantropie.