Internationale conferentie doe-democratie
‘Democratie is meer dan een systeem, het is een werkwoord.’ Met deze oneliner zette Geoff Mulgan de toon op de internationale conferentie ‘Borders to Cross’, een initiatief van het ministerie van BZK samen met veertien partnerorganisaties uit het maatschappelijk middenveld, de overheid en de academische wereld. Drie dagen lang presenteerde een internationaal gezelschap succesvolle initiatieven uit binnen- en buitenland. Driftig werden notities gemaakt, ideeën uitgewisseld en nieuwe netwerken uit de grond gestampt. Dit alles vanuit een ambitieus streven naar democratische verandering, meer ruimte voor initiatief en een andere rol voor de overheid.
Die democratische verandering is hoognodig, vindt Geoff Mulgan, CEO van Nesta in Groot-Brittannië en voorzitter van de Social Innovation Exchange. ‘Onze “moderne” democratie is eind negentiende eeuw ontstaan en sinds die tijd niet of nauwelijks aangepast’, aldus Mulgan. ‘Door de moderne manier van empowerment en nieuwe ontwikkelingen als sociale media ontstaan er scheve verhoudingen in dat systeem.’
Democratische experimenten
‘Op allerlei manieren zie je dan ook dat wereldwijd met democratie wordt geëxperimenteerd. Soms op initiatief van overheden, zoals in IJsland waar de nieuwe grondwet bij elkaar is gecrowdsourced door de bevolking, en soms tegen overheden in, zoals in India waar de website “I paid a bribe” is opgericht. Op deze site wordt iedereen die ooit een overheidsfunctionaris heeft omgekocht opgeroepen de details online te zetten. Een effectieve manier om corruptie zichtbaar te maken en de overheid te dwingen tot verandering.’ Een aantal initiatieven laat zien dat burgers, overheden, bedrijven en publieke organisaties ook als gelijkwaardige partners verandering teweeg kunnen brengen. Bijvoorbeeld bij het Kwandaproject in Zuid-Afrika. Ambtenaren en bewoners van achterstandsgebieden sloegen daar de handen ineen om sociale opgaven aan te pakken. Het proces werd gefilmd en uitgezonden in een realityshow. Niet alleen werd de ontwikkeling hét onderwerp van gesprek aan Zuid-Afrikaanse keukentafels, de hoofdrolspelers groeiden zelfs uit tot lokale helden.
Rol van de overheid
De motivatie voor democratische verandering van onderop is niet los te zien van de rol van de overheid. Soms blijft die teveel achter, zoals in de periferie van het Italiaanse Rome. Hier leven ongeveer vijftienhonderd (illegale) Roma al decennialang in geïmproviseerde kampen. Ze worden door buurtbewoners met de nek aangekeken en praktisch genegeerd door de lokale overheid. Antropologe Adriana Goni Mazzitelli vertelt tijdens een workshop over de wijze waarop ze met kunstenaars en welzijnsprofessionals aan de slag is gegaan om deze geïsoleerde groep een stem te geven. Door middel van videokunst en gemeenschapstuinen is een dialoog op gang gebracht tussen de Roma en omgevingsbewoners. Dit ondanks het uitblijven van actief overheidsbeleid. Toch kan de politiek ook teveel meebewegen in de ‘civil society’. Dat beweert Niccolo Milanese (Wales) van de organisatie European Alternatives. ‘Participatieve democratie is een bewonderenswaardige ambitie, maar moet niet teveel als instrument worden gebruikt. Wanneer een overheid aangeeft vanwege crises niet alles meer te kunnen en sommige zaken aan de samenleving overlaat, kan dat leiden tot populisme en willekeur. Problemen aan de randen van de samenleving blijven dan exploderen. De politiek moet daarom mensen motiveren om te participeren.’
Tot slot
Al is er geen volledige consensus over de rol van de overheid, democratische verandering vindt wereldwijd plaats. Gedreven door initiatieven of als doel op zich. Wanneer tot slot gevraagd wordt of er een vervolg moet komen op Borders to Cross, is de zaal unaniem positief. Waar de volgende conferentie gehouden kan worden? Macedonië aarzelt geen moment.
Meer informatie op www.borderstocross.com en op LinkedIn.
